Beslissen over kinderen, dat doe je met kinderen

Beslissen over kinderen, dat doe je met kinderen
Volwassenen maken soms een denkfout als het gaat om familierechten. We vragen ons ons af of het wel goed en verantwoord is om kinderen te betrekken bij de belangrijke besluiten die we nemen en die kinderen aangaan in plaats van andersom.

Beter kunnen we stilstaat bij waarom het ons toch niet goed lukt om als vanzelfsprekend kinderen te betrekken. Uit onderzoek blijkt dat kinderen minder zelfvertrouwen hebben wanneer er ‘over hun hoofd heen’ besluiten over hen worden genomen. Beslissen over kinderen en dat wat hen aangaat voor hun leven, dát doe je met kinderen die kunnen participeren. Voor alle kinderen is dat belangrijk, niet pas bij 12 jaar.

Kinderen versterken in plaats van afzwakken
Door kinderen te betrekken in de beslissingen die we nemen over hun leven, versterken we de autonomie van kinderen. Door kinderen het gevoel te geven dat ze ertoe doen, gehoord worden en mogen meedenken en doen, ervaren zij meer grip en dat helpt hen voor het krijgen en behouden van hun zelfvertrouwen. Dat is belangrijk bij scheiding omdat er dan al zo’n groot beroep wordt gedaan op hun zelfvertrouwen. Doordat we de mening van kinderen erkennen, helpt dat ook voor het leren communiceren over wat je voelt en ervaart, bij hun redeneer- en beslisvaardigheden.

Kinderstem bij scheiding
Kinderen een stem geven bij een scheiding, dat vinden we vaak extra lastig. Zeker wanneer er grote verschillen zijn tussen wat ouders onderling wensen en er dan ook rekening gehouden moet worden gehouden met de stem van het kind. Bijvoorbeeld als ouders allebei willen dat het kind bij hen komt wonen en dus niet bij de andere ouder. Aangezien deze uit elkaar liggende behoeftes van ouders, vaak leiden tot er samen helemaal niet uitkomen, kan het dan zijn dat niet de ouders of het kind maar de rechter hierover gaat beslissen. De beslissing die en ander maakt over jou en je leven, dat heeft een enorme impact.

Hoorrecht voor kinderen
Kinderen hebben hoorrecht in civiele rechtszaken zoals een scheiding - of kinderbeschermingsmaatregel. Ze mogen hun mening over de zaak geven. Dit ‘hoorrecht’ is er in Nederland voor kinderen van 12 jaar en ouder die standaard uitgenodigd worden voor een gesprek met de rechter. Kinderen jonger dan in leeftijd dan 12 jaar, krijgen een uitnodiging wanneer de rechter dit wenselijk vindt of kinderen kunnen hier zelf om vragen. Ook de jongere kinderen zouden we in de gelegenheid kunnen stellen om een mening te geven. In de praktijk gebeurt dit nauwelijks. Er zijn rechters en andere professionals die twijfelen of het voor jongere kinderen niet te belastend is om hun mening te geven vanwege de loyaliteiten en een mogelijk innerlijk conflict van het kind.

Professionele begeleiding bij kindgesprekken
Uit jarenlange ervaring met KIES en praten met kinderen bij scheiding, weten we dat het belangrijk is om kennis te hebben over kinderen en de situatie waarin zij zitten door de scheiding om kinderen goed te horen. We weten ook dat hen horen behalve een recht, ook noodzakelijk is voor een gezonde ontwikkeling. Genegeerd worden en het gevoel hebben dat jouw mening over besluiten die je leven gaan, er niet toe doen, is een schadelijke factor. Gehoord worden vraagt om nauwkeurig een met kennis van zaken over het effectief en sensitief aansluiten op het kind.

Participeren is spannend maar kun je ook leren
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat participeren behalve een noodzakelijk recht in civiele rechtszaken, ook stressvol kan zijn voor kinderen. Het geeft kinderen met name stress, dat ze niet weten wat van hen wordt verwacht, hoe het gaat en welke vragen er zullen zijn. Kinderen vinden een rechtbank ook een zware beladen plek. Dat is het dus ook voor een kindgesprek. Het is voor kinderen enorm spannend om hun mening te geven bij de scheiding van hun ouders.

Wat kunnen we doen om kinderen recht te doen?
We kunnen kinderen professioneel ondersteunen, voldoende informeren en drempel om het kindgesprek aan te gaan wegnemen. Als we zorgen voor professionele en fijne begeleiding op een kindvriendelijk plek, kunnen kinderen zich makkelijker op hun gemak voelen. We kunnen kinderen een duidelijke uitleg geven over wat ze kunnen verwachten bij een kindgesprek en werken met het KIES Kindplan als ondersteunende tool. Wanneer we goede omstandigheden creëren voor het voeren van een kindgesprek, helpen we kinderen én hun ouders aan betere mogelijkheden voor het behouden van hun verbinding met elkaar en uitvoering geven aan een nieuwe toekomst met elkaar als gescheiden ouders en kind.

Op welke leeftijd kunnen kinderen verwoorden wat ze wensen?
Rechters hebben meestal beperkte tijd om met kinderen te spreken. Zij zijn daar ook niet speciaal voor opgeleid. Kinderen en jongeren geven zelf aan dat zij het wel belangrijk vinden om gehoord te worden. Ook als ze jonger zijn dan 12 jaar. Elk kind heeft eigen beste capaciteiten om de eigen mening aan ouders, juristen en zo nodig aan een rechter uit te leggen. Ze kunnen dan wel de hulp en ondersteuning van een speciaal daartoe opgeleidde (jeugd)professional gebruiken.
Professionals opgeleid door het Expertisecentrum Kind en Scheiding leren en helpen kinderen middels de KIES methode, hun mening en gevoelens herkennen en te verwoorden. Door de aanpak kunnen ze ondanks de verschillen tussen kinderen, kinderen laten begrijpen dat hun gevoelens en wensen niet perse hetzelfde zijn als die van hun ouders en dat ze mogen kiezen voor zichzelf.

KIES Kindplan en Ouderschapsplan
Kinderen kunnen met hun mening waardevolle input hebben voor het regelen van het ouderschapsplan, maar ook als ouders daar niet uitkomen voor een eventuele rechtszaak. De ouders, juristen en de rechter kan de mening van het kind meenemen in de uiteindelijke beslissing. En of er nu een beslissing gemaakt wordt conform de wensen en mening van het kind, of niet, het betrokken zijn bij een beslissing over je leven, dat blijkt voor kinderen belangrijker dan de uiteindelijke uitkomst. Het is dan daarbij weer belangrijk dat het kind goed krijgt uitgelegd wat er met de vertelde wensen en mening is gedaan.